FORUM POWIATU GŁUBCZYCKIEGO

Solve · Wysłany: Śro 18:50, 04 Mar 2009 Temat postu: Gwara Śląska

Doszedłem do wniosku, że w okolicach Głubczyc (Krapkowice, Głogówek, Racibórz) występował lub nadal występuje gwara śląska. Dlaczego w Głubczycach nie jest używana, jakie są tego powody?

jerzybw · Wysłany: Czw 9:27, 05 Mar 2009 Temat postu:

odpowiedź prosta, bo u nas ogromna większość, to ludność napływowa z terenów "zza Buga" i z innych części dawnej Polski. Tutejszych Ślązaków jest bardzo mało.

malymis2 · Wysłany: Czw 10:43, 05 Mar 2009 Temat postu:

Tak jak napisał przedmówca - na terenie powiatu głubczyckiego Ślązaków jest bardzo mało. Można powiedzieć, że są to jednostki. Zdecydowana większość mieszkańców to ludność przesiedlona z terenów wschodniej Polski i ich potomkowie. Pomimo tego, że Głubczyckie to historyczny rejon Górnego Śląska, to obecnie demograficznie raczej poza umiejscowieniem terytorialnym ze Śląskiem mamy niewiele wspólnego. Nawet mentalnie.

Ale Whisper przy okazji poruszyłeś ciekawy temat, bo sam w tej chwili się zastanawiam do jakiej grupy enicznej możemy się zaliczyć? Nie zadeklaruję się, że jestem Ślązakiem (pomimo tego, że od prawie roku mieszkam pod Gliwicami), ale też z trudnością by mi przyszło stwierdzić, że reprezentuję kulturę kresową, chociaż od maleńskiego na Wigilię jadałem potrawy, które jadają Polacy na Wschodzie. Moczkę (śląska potrawa wigilijna) jadłem w tym roku pierwszy raz.

Born stubborN · Wysłany: Czw 13:31, 05 Mar 2009 Temat postu:

Tak na prawdę to w pow. głubczyckim ludność okoliczna i tak nie mówiła gwarą śląską taką jak w Rybniku czy Zabrzu. Gwara całego Płaskowyżu jest mieszanką śląskiej z językiem morawskim, tym bardziej ciekawą (jest trochę na ten temat na forum, przy postach nt. dr Steuera).

To, że tej ludności jest tak mało to oczywiście przesiedlenia. Pow. głubczycki był zdecydowanie proniemiecki i część mieszkańców w 45 podziekowała za współpracę, a część została wypędzona. Ci, którzy zostali, uznawani byli za autochtonów i też "tępieni". Sama zaś gwara była rugowana. Tam gdzie nauczycieli ze wschodu było więcej ,tam jeszcze bardziej gwarę tępiono.

jerzybw · Wysłany: Czw 13:46, 05 Mar 2009 Temat postu:

Można też zapytać: czy teren powiatu głubczyckiego to Śląsk, czy Morawy? Nie da się do końca odpowiedzieć. Obfitość pomników św. Jana Nepomucena podpowiada jednak, że Morawy miały duży tutaj wpływ.
Teren powiatu głubczyckiego przeszedł pod Prusy (Niemcy) podczas wojny Prusko-Austriackiej, jak się nie mylę, w XVIII wieku. A jak się mylę, to proszę mnie poprawić. Cool

Born stubborN · Wysłany: Czw 13:59, 05 Mar 2009 Temat postu:

Pijunek · Wysłany: Czw 16:42, 05 Mar 2009 Temat postu:

Jerzybw nie mylisz sie. Glubczyce przeszlo pod panowanie pruskie (oficjalnie) w 1742 roku, po pokoju w Klodzku, choc prusacy weszli do miasta juz w styczniu 1740 roku.
Zdaje sie, ze dla mieszkancow nie bylo takie wazne, ktorej ukoronowanej glowie podatki beda placic, bardziej dbali o to, zeby wyczerpane wieloletnimi wojnami i kleskami miasto moglo spokojnie wylizac sie z ran. Nie musieli sie tez uczyc nowego jezyka, bo w samych Glubczycach od dawna mowilo sie glownie po Niemiecku.
Born stubborN napisal: "Gwara calego Plaskowyzu jest mieszanką slaskiej z jezykiem morawskim" - to prawda, ale dotyczy to raczej obszarow wiejskich, a nie samych Glubczyc. Mieszczanie, wywodzacy sie w wiekszosci z przybylych tu juz na pocz XIII w. kolonizatorow z zachodu rozmawiali po niemiecku i ten jezyk tu zaszczepili. Z czasem tez zadbali o to, zeby dokumenty urzedowe w tym samym jezyku (a nie w Czeskim) byly pisane co nie bardzo podobalo sie slowianskojezycznej (w wiekszosci) szlachcie i ziemianstwu.
Glubczyce niemal przez caly swoj zywot bylo miejscowoscia przygraniczna i mieszkancy zapewne potrafili porozumiewac sie w roznych jezykach, jednak urzedowo obowiazywal tu jezyk niemiecki i w szkolach tego jezyka uczono.
Co do samej gwary slaskiej to sprawy nie da sie w kilku slowach wyjasnic. Chocby dlatego, ze nie jest ona jednolita. Do dzis mieszkancy niedaleko nieraz lezacych od siebie wiosek slaskich mowia nieco inna gwara, inaczej nazywaja niektore przedmioty, mimo to znakomicie sie rozumieja. Bylem w wojsku w Komprachcicach k. Opola - typowa slaska wioska. W mojej kompanii bylo wielu chlopakow z tej okolicy i po jakims czasie przebywania miedzy nimi dalo sie te roznice w ich mowie zauwazyc.
A poczucie przynaleznosci?
Tak jak to napisal Born stubborN: Jeszcze w XIX wieku ludziue mówili - "jestem tutejszy".
Ja czuje sie "tutejszy", choc korzenie goralskie mam i w Glubczycach od jakiegos czasu nie mieszkam.
Bardzo ciekawy temat.
Pozdrawiam.

1stary2 · Wysłany: Czw 17:33, 05 Mar 2009 Temat postu:

Widzisz Whisper, czyz nie piekne nasze forum? Zobacz ile powyzej napisano. Zbieralem sie wczoraj do zabrania tu glosu, ale mi nie wyszlo i zrezygnowalem. I dobrze. Moi przedmowcy wyjasnili dobrze wiele spraw. Mysle, ze w szkole moglbys poddac temat do dyskusji na lekcji polskiego, czy nauczania o regionie, jesli takie macie. Jest taki przedmiot w szkolach??
Moze w tym temacie jeszcze tomkiz cos dorzuci.

Solve · Wysłany: Czw 17:46, 05 Mar 2009 Temat postu:

Niestety, ale nie ma takiego przedmiotu w szkole (niestety), ale często jest tak, że w danym temacie pani z polskiego albo pan z historii coś dorzucą o naszym regionie

Pijunek · Wysłany: Czw 18:34, 05 Mar 2009 Temat postu:

Na swojej skorze wiem, ze bardzo duzo zalezy od nauczycieli. Ja mialem to szczescie, ze trafilem na kogos, kto wrecz do przesady kochal historie. Mimo ze nie przepadalem za szkola, zapisalem sie na kolko historyczne po lekcjach i z przyjemnoscia na nie chodzilem. Koledzy mysleli nawet, ze chodze tam zeby miec lepsza ocene. Mylili sie, bo z tego przedmiotu sciagac nigdy nie musialem.
Pozdrawiam

jerzybw · Wysłany: Czw 18:34, 05 Mar 2009 Temat postu:

[quote="Born stubborN"]

Pijunek · Wysłany: Czw 18:54, 05 Mar 2009 Temat postu:

A ja bym powiedzial ze Glubczyce lezy u zbiegu Gornego, Dolnego i Opawskiego Slaska. Przez wieki spotkalo sie i wspolzylo tu (czasem lepiej - czasem gorzej) wiele roznych narodowosci, co spowodowalo, ze dzis region ten jest bardzo specyficzna, "niewybuchowa" i ksztaltujaca sie jeszcze mieszanka kulturowa.
Pozdrawiam

Born stubborN · Wysłany: Czw 21:04, 05 Mar 2009 Temat postu:

Nazwa Górny Śląsk pochodzi od Wyżyny Śląskiej - może tak. Ale historycznie "Silesiae Superioris" bardziej nawiązuje do Opola i Raciborza, a nie do wyżynnych terenów na wschodzie. Może teraz centrum Górnego Śląska to Katowice czy Rybnik - ale historycznie peryferia. Katowice są na pograniczu małopolsko-śląskim, a do XII wieku były w Małopolsce. Natomiast stolicą Górnego Śląska jest Opole.

Po wojnach Śląskich i reformach Pruskich nazwa Górny Śląsk była równoznaczna z Rejencją Opolską. To co było "Regierungsbezirk Oppeln" to było też "Oberschlesien". Dlatego Baborów był zapisywany jako Bauerwitz OS.

I tak jest od ponad 200 lat. Dlatego myślę, że Głubczyce historyczno-polityczno-prawnie to Górny Śląsk, a geograficzno-sentymentalnie to Opawszczyzna. A do tego jeszcze Opolsczyzna, bo i taka nazwa funkcjonuje.

Dlatego właśnie ja zawsze piszę Płaskowyż Głubczycki. Terytorialnie, historycznie i kulturowo zasługuje on, by traktować go jako osobną, niepowtarzalną część Śląska.

malymis2 · Wysłany: Pią 10:54, 06 Mar 2009 Temat postu:

W pl.wikipedia.org czytamy: "Górny Śląsk (śl. Gůrny Ślůnsk[1], czes. Horní Slezsko, łac. Silesia Superior, niem. Oberschlesien) – kraina historyczna położona na terenie Polski i Czech w dorzeczu górnej Odry oraz początkowego biegu Wisły, południowo-wschodnia część Śląska.

W oficjalnym nazewnictwie nazwa użyta po raz pierwszy w XVII wieku. Historycznie stolicę stanowiły miasta Opole i Racibórz, a siedzibami piastowskich i innych książąt górnośląskich były także Bytom, Cieszyn (zdaniem tych badaczy, którzy traktują Śląsk Cieszyński jako część Górnego Śląska; zdaniem innych są to dwie osobne krainy), Gliwice, Głubczyce, Karniów, Koźle, Lubliniec, Niemodlin, Opawa, Toszek . Na Górnym Śląsku istniały także państwa stanowe m.in. w Wodzisławiu, Pszczynie, Boguminie, Bielsku (od 1752 r. księstwo) czy Bytomiu.

Oświęcim, Zator i Siewierz błędnie kojarzone są z siedzibami władców górnośląskich... "

Więc geograficznie nie ma dyskusji, że Głubczkie jest częścią Górnego Śląska, niemniej po tragicznych wydarzeniach z lat 45-46 ubiegłego stulecia demograficznie ten rejon nie jest zamieszkiwany przez Ślązaków i spotałem się z opinią osób z Gliwic, że Głubczce to nie jest Śląsk, bo tam mieszkają jacyś "inni" ludzie. Wg językoznawcy prof. Alfreda Zaręby (autora Atlasu językowego Śląska) na Górnym Śląsku można wyodrębnić m.in. następujące dialekty:
dialekty centralne obejmujące powiaty pyskowicki, rybnicki, mikołowski,
dialekty pogranicza śląsko-małopolskiego obejmujące Katowice, Tychy, powiat pszczyński,
dialekty pogranicza gliwicko-opolskiego obejmujące powiat tarnogórski i lubliniecki
dialekty północne obejmujące powiat raciborski na zachód od Odry
dialekty laskie obejmujące okolice Pietrowic Wielkich, Krzanowic (pd-zach fragment powiatu raciborskiego)
dialekt Kobylorzy obejmujący teren Strzelec Opolskich, Kamienia Śląskiego i Kotlarni
dialekt namysłowski na wschód od Namysłowa (bez rejonu miasta)
dialekt sycowski na wschód od Sycowa (bez samego miasta)
gwary Krysioków w okolicach Opola
Nie widać w tym zestawieniu dialektów Górnego Śląska przynależności Głubczyc i okolic do któregoś z nich. Ale mając na przykłdzie Katowice, które wcześniej należały do Małopolski i od XIII uznajemy, że stały się częścią Górnego Śląska, a przecież nie zmieniły miejsca na mapie, to może poprzez ukształtowanie nowej sytruktury demograficznej naszego terenu po latach ten rejon nie będzie uważany za Śląsk Górny. Zauważmy, że zaraz za Kietrzem zaczyna się woj. Śląskie i powiat raciborski. W Pietrowicach Wielkich które leżą kilka kilometrów od Kietrza działają stowarzyszenia pielegnujące gwarę i obyczajowość ślaską, są procesje konne wielkanocne. Kiedyś też były i w Kietrzu, ale obecnie ich nie ma, bo z "nową" - ba! trzecie pokolenie - ludnością ten zwyczaj nie był kultywowany, bo obcy kulturowo. Może za lat kilkadziesiąt nastąpi przez demografów i etnografów nowe zdefiniowanie tej krainy.

funkykoval · Wysłany: Śro 11:08, 11 Mar 2009 Temat postu:

Born stubborN · Wysłany: Śro 18:52, 11 Mar 2009 Temat postu:

funkykoval · Wysłany: Pon 10:09, 16 Mar 2009 Temat postu:

Pijunek · Wysłany: Pon 14:44, 16 Mar 2009 Temat postu:

I mnie Born stubborN swoim postem zmusil do uzupelnienia wiedzy na temat naszego regionu.
Pozdrawiam

Born stubborN · Wysłany: Czw 7:04, 19 Mar 2009 Temat postu:

funkykoval · Wysłany: Czw 10:08, 26 Mar 2009 Temat postu:

Może ktoś i uważa, że nasza dyskusja jest podobna do udowadniania wyższości Świąt Bożego Narodzenia od WIelkanocy, ale dla ludzi pragnących czegoś się dowiedzieć - a do takich należę - jest interesująca.

Znalazłem w necie mapę Śląska z 1635r. na której Opawszczyzna jest w granicach Śląska, A Głubczyce oczywiście na terenie ks. karniowskiego.

[link widoczny dla zalogowanych]

No i jeszcze znalazłem całą dyskusję o gwarach śląskich

[link widoczny dla zalogowanych]
pozdrawiam

1stary2

Cfeter

A chichot historii jest taki,że tereny takie jak Racibórz,które były kolebką Górnego Śląska,aktualnie w moim przekonaniu bardziej skłaniają się ku Śląskowi Opawskiemu( chodzi mi na przykład o wspólną realizację projektó unijnych).A Płaskowyż Głubczycki (bardziej rozumiany administracyjnie,niż terytorialnie) plus część powiatu raciborskiego (gminy Krzanowice i Pietrowice Wielkie) mogły stanowić dość silny region.Bo powiedzmy sobie szczerze,że pozycja powiatu głubczyckiego w skali województwa opolskiego jest takaż sama jak raciborskiego w skali ślaskiego...

Swoją drogą,to ja w Tłustomostach czy Rakowie spotkałem się z "godką" Wink

Born stubborN

Bo kiedyś Racibórz był stolicą Górnego Śląska, a teraz mamy stolicę o rzut kamieniem od Sosnowca

Cfeter

Mnie jedyni zastanawia kwestia,jaki procent na terenie powiatu głubczcykiego stanowią autochtoni.Badał to ktoś?

1stary2

Odpowiadajac na ostatnie pytanie moge jedynie odpowiedziec niewielki. Nie moge tezaz przegladnac ksiazki Szymczyny. Moze sie myle, wydaje mi sie jednak, ze cos tam bylo w tej kwestii.